تا به حال نام معابد پلکانی و طبقاتی را شنیده اید؟

تصور شما از این معابد چست؟

اگر شنیده اید حتما تصویر معابد پلکانی مکزیک در ذهنتان پر رنگ شده است و فکر می کنید که تمامی این معابد شگفت آور در خارج از ایران وجود دارد .اما اشتباه می کنید ایران دارای یکی از این قدیمی ترین معابد پلکانی خاورمیانه است.

زیگورات چغازنبیل

همان طور که در نوشته های پیشین گفتیم خوزستان سرزمین شگفتی هاست در شوش خوزستان که یکی از قدیمی ترین و باستانی ترین مکان های ایران و جهان است . در گذشته پایتخت امپراتوری های بزرگی بوده است. پس وجود چنین بنایی در این شهر خیلی باعث تعجب نیست و حتی باید منتظر کشف های بیشتر و بزرگ از از این شهر زیبا باشیم.

زیگورات در فرهنگ لغات به معنی مکان بلند و پر ارتفاع است .چغازنبیل هم یک کلمه مرکب است که {چغا} در زبان لری به معنای تپه و {زنبیل} به معنای سبد است اما مردم محلی معمولا به تپه های و عجیب چغا می گفتند که چغازنبیل به  معنای سبد واژگون شده هم معنی می شود. این مکان باستانی مربوط به 1250 سال(حدودا) پیش میلاد مسیح می باشد و اولین بنای مذهبی ایران می باشد.  این بنای مرموز در دوره ایلامیان(عیلامیان)و به دستور اونتاش گال ساخته شده و هدف آن از ساخت این معبد ستایش  ایزد اینشوشیناک، الهه نگهباب شهر شوش بوده اما متاسفانه با حمله سپاه آشور بانی آپال معبد و شهر اطراف آن در سال 645 قبل از میلاد ویران شد.

سیستم تصفیه و آبرسانی

یکی از مهم ترین دلایل شگفتی این معبد سیستم آبرسانی است که در 3000 سال پیش به فکر کسی نمی رسیده و میتوان گفت مردم و معمارانان آن دوره از زمان خود جلوتر بودند و افکاری فرای تصورات ما داشتند.می‌دانید که رود دز از نزدیکی این معبد عبور می‌کرده اما امکان استفاده این آب برای ساکنین شهر وجود نداشته. به همین علت به دستور اونتاش ناپیریشا کانالی 45 کیلومتری از رود دز تا شهر کشیده بودند. آب به‌خاطر عبور از هفت تپه و دشت خوزستان گل آلود و غیر قابل استفاده می‌شده و برای استفاده مردم نیاز به تصفیه داشته است. نزدیک حصار خارجی شهر دور اونتاش، مخزن بزرگی خارج از حصار سوم و حوضی درون آن وجود دارد که از طریق نهرهای کوچکی به هم وصل می‌شده‌اند. آبی که از طریق کانال از رود دز به شهر می‌رسیده وارد این مخزن خارجی می‌شده. آب در این مخزن از چند لایه از جمله ماسه، ریگ، زغال و… گذشته و به صورت تصفیه شده وارد حوض درون حصار می‌شده. مردم شهر از آب این حوض استفاده می‌کرده‌اند. واقعا به این هوش و نبوغ باید آفرین گفت درست است که می گویند هنر نزد ایرانیان است و بس.

مهندسی ضد زلزله وسیل

شما تنها با تصور این که در 3000 سال پیش معماری وجود داشته که ضد زلزله و سیل بوده مو بر تنتان سیخ می شود هم اکنون با گذشت 3000 سال هنوز سیستم ضد زلزله برای جهان به غیر از ژاپن تعریف نشده است حال فکر کنید در دوره ای که ماشین آلات سنگین و تجهیزات مناسب برای ساخت بنا وجود نداشته با چه فکر و نببوغی اقدام به ساخت این بنا کردند؟ زیگورات یکی از معجزه های معماری ایران است که هنوز اطلاعات کاملی از نحوه ساخت آن در دسترس نیست. اما میدانیم که ابتدا یک شالوده بسیار بزرگ برای ساخت این معبد عظیم در نظر گرفتند. سپس طبقات مختلف را بر روی آن قرار دادند. این شالوده پس از 3000 سال، هنوز هم پابرجا باقی مانده است. در این بنای خشتی خبری از جک‌های هیدرولیک ضدزلزله ژاپنی‌ها نیست؛ اما پس از صدها زلزله مهیب، هنوز هم آسیب جدی به آن وارد نشده است. این مسئله را می‌توان جزء اسرار عجیب مهندسی زیگورات چغازنبیل دانست. در آن دوران فقط از مصالح طبیعی همانند قیر، گچ، سنگ و چوب استفاده می‌کردند. با وجود این، زیگورات هزاران برابر مقاوم‌تر از ساختمان‌های امروزی است.

تزئینات و معماری معبد

هر چقدر راجب تاریخ غنی کشورمان و یافته ها و اختراعاتش صحبت کنیم پایانی ندارد. جالب است بدانید که اولین نمونه‌های شیشه‌گری ایران در چغازنبیل خوزستان یافت شده است. قدمت این آثار شیشه‌‌ ای به حدود 2هزار سال پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد. در این میان، مفتول‌هایی شیشه‌ای نیز یافت شده‌اند. نشان دهنده این است که از این مفتول‌های شیشه‌ ای در ساخت لولای‌ درب و پنجره معابد استفاده می‌کردند. همین مسئله ظرافت در تزئین بناهای تاریخی و همچنین دانش نحوه استفاده از مواد اولیه در تمدن ایلام را نشان می‌دهد.

افسانه ها و نفرین ها

در جای جای چغازنبیل لوح ها و سنگ نوشته هایی وجود دارد که توضیحاتی درمورد بنا و نحوه ساخت آن وجود دارد اما جالب ترین لوحی که وجود دارد کتیبه نفرین اونتاش ناپیریشا  نام دارد که کتیبه ای سنگی است که تخریب کنندگان این بنا را نفرین کرده و گفته که اگر کسی این بنا را ویران کند و سنگ‌ها و آجرهای آن را بردارد، دچار نفرین ابدی می‌شود و این نفرین گریبانگیر نسل او هم خواهد شد. که نشان دهنده این است که مردم آن زمان نه تنها بر علم تکیه می کردند بلکه به نیروی کارما و نفرین هم اعتقاد داشتند.

*چغازنبیل یکی از باستانی ترین بناهایی است که به ثبت جهانی هم رسیده و ما باید در حفظ آن برای آیندگان کوشا باشیم ایران عزیز ما ارزشی بیشتر از این ها دارد.*  

ژیوا پرواز ارائه دهنده تورهای بازدید از خوزستان